Wat is de geschiedenis van de hamburger?

Volgens het Library of Congress diende de Deense kok Louis Lassen in zijn lunchkraam Louis' Lunch in New Haven in 1900 de eerste hamburger op. Anderen claimden hier al eerder mee begonnen te zijn, maar mogelijk ging het hier om broodjes gehaktbal. De hamburger werd snel populair en verspreidde zich over de Verenigde Staten. Tijdens de Louisiana Purchase Exposition in 1904 kreeg het broodje pas echt bekendheid doordat het daar op grote schaal verkocht werd aan een internationaal publiek. Hier deed de naam hamburger definitief zijn intrede. Een andere hypothese luidt dat de hamburger zijn oorsprong wel degelijk zou hebben in de Duitse stad Hamburg. In die stad kent men al sinds de tweede helft van de 19e eeuw een veel op de hamburger lijkend gerecht, het Rundstück warm. Ook dit is een in tweeën gesneden rond whitbroodje met daartussen een lap rundvlees, overgoten met een jus of saus; dit gerecht wordt warm geserveerd, en dient als snelle hap voor tussen de middag of om 's avonds laat nog iets te eten.

De hamburger komt van oorsprong uit Rusland, ik hoor u denken Rusland, maar hoe zit dit dan met de USA? Dat land staat toch bekend om zijn vele hamburgers, ja d klopt ook, maar pas rond 1900 is er een Amerikaan op het idee gekomen om een hamburger op een broodje te presenteren. Terug naar Rusland, strijders legden rundvlees onder het zadel van hun paard, zodat dit mals genoeg werd om dit rauw op te eten. Daar is de hamburger ontstaan. Later waren het de inwoners van de Duitse stad Hamburg die op het idee kwamen om het vlees te verwarmen, zo is de eerste hamburgersteak geboren.

De oorsprong van de hamburger gaat terug tot het Mongoolse Rijk van de 13e eeuw, maar volgens veel Amerikanen begint de echte geschiedenis van de lekkernij in hun land. Het idee van het platgeslagen stuk vlees is naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van de Mongolen. De Mongolen brachten tijdens hun Russische veroveringen het vleesgerecht mee, waardoor in Rusland de steak tartaar, de Russen noemden de Mongolen Tartaren, ontstond. Vanuit Rusland waaide de steak tartaar rond 1600 over naar West-Europa. Hamburg was als belangrijke havenstad aan de Baltische Zee één van de eerste plaatsen waar het platte en rauw gegeten rundvlees populair werd. De bevolking van Hamburg besloot het vlees licht te bakken en deze manier van bereiding kwam buiten Hamburg bekend te staan als de steak ‘Hamburg stijl’, later werd deze naam versimpeld tot hamburger. Volgens de meeste Amerikanen begon de geschiedenis van de hamburger pas echt toen Duitse immigranten het gerecht meenamen naar de VS. Het New Yorkse Delmonico’s zette in 1830 als eerste de hamburger steak op de kaart, maar de variant met broodje kwam pas rond 1900 in opmars. Er zijn verschillende claims over wie de eerste was met de hamburger zoals hij nu wereldwijd verkocht wordt. Het is algemeen geaccepteerd dat de hamburger vanaf 1921 zijn opmars pas echt inzette.

De hamburger komt oorspronkelijk inderdaad uit Hamburg. Emigranten uit Hamburg brachten dit vleesgerecht mee naar Amerika, waar het oorspronkelijk de naam Hamburg(er) steak kreeg, dat werd verkort tot hamburger. In de eerste helft van de vorige eeuw zien we in het Amerikaans-Engels hamburger in de voor ons vertrouwde betekenis opduiken: eerst als aanduiding voor diverse vleesgerechten en uiteindelijk voor een stuk gehakt of een broodje met zulk gehakt ertussen.

Emigranten uit Hamburg namen de vleesschijven mee naar de Verenigde Staten, waar die zeer goed in de smaak vielen. Rond het eind van de vorige eeuw werd daar gesproken van hamburger beefsteak (letterlijk: ‘Hamburgse biefstuk’) dat later verkort werd tot hamburger. Naar analogie van dit woord, en doordat ham in de vleesbetekenis werd geïnterpreteerd, zijn later ook woorden als cheeseburger en fishburger ontstaan. Tegenwoordig staat burger in deze betekenis als apart woord in de woordenboeken en komt het ook in Nederlandse samenstellingen voor, zoals groenteburger en kipburger.